Η "Βίβλος Ζωής" της Μηλιώτικης Σχολής

Είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό έγγραφο της Μηλιώτικης Σχολής, συντάχθηκε από το χέρι του Άνθιμου Γαζή και προσυπογράφεται από τον Γρηγόριο Κωνσταντά. Πρόκειται για το "Συμφωνητικό" της Μηλιώτικης σχολής ή την ιδρυτική της πράξη όπως συχνά αναφέρεται.
Το συμφωνητικό αυτό, συμβολίζει την έναρξη της Μηλιώτικης σχολής και αποκαλύπτει το πάθος των ιδρυτών της για την διάδοση των γραμμάτων και τη πρόοδο του Γένους, "...φιλογενεία κινηθέντες..." όπως χαρακτηριστικά γράφουν. Επίσης, μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για τα χρηματικά ποσά που εισέφεραν για την πραγμάτωση του σκοπού τους, όχι μόνο οι Γαζής και Κωνσταντάς αλλά και πολλοί άλλοι, "συνδρομητές και μουσαγέτες", καθώς και τον τόπο διαμονής τους. Αναφέρεται, για παράδειγμα, ότι ο Γαζής εκτός από πεντακόσιους χρυσούς καισαρικούς Αυστρίας, συνεισφέρει στη σχολή την βιβλιοθήκη του αλλά και τα έσοδα από την πώληση του τρίτομου λεξικού του, της ελληνικής γλώσσας.Έτσι ξέρουμε όχι μόνο την οικονομική ενίσχυση που η Μηλιώτικη σχολή έλαβε αλλά και τη γεωγραφική διασπορά των υποστηρικτών της και δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η Μηλιώτικη σχολή ενισχύθηκε από κάθε γωνιά στην οποία το ελληνικό στοιχείο ευημερούσε, εντός και εκτός Ελλάδας.

Το εξώφυλλο του Συμφωνητικού της Μηλιώτικης σχολής.

Αλλά, ας συνεχίσουμε με ένα σύντομο χρονικό.
Βρισκόμαστε πίσω στο μακρινό καλοκαίρι του ... 1812. Ο Κωνσταντάς επιστρέφει από την Κωνσταντινούπολη στις Μηλιές εφοδιασμένος με πατριαρχικά έγγραφα (σιγίλια) που στοχεύουν στην πατριαρχική αναγνώριση και προστασία του σχολείου των "κοινών γραμμάτων" που, ήδη από το 1811, έχει κληρονομήσει από τον προηγούμενο δάσκαλο, Άνθιμο Παπαπανταζή. Στη συνέχεια, ξεκινά μια μακρά, συναισθηματικά φορτισμένη αλληλογραφία μεταξύ των Κωνσταντά, Γαζή, Φιλιππίδη, και άλλων μέσα από την οποία ημερολογούνται οι προσπάθειές τους για την υλοποίηση της Μηλιώτικης σχολής. Εδώ να προσθέσω ότι ο Γαζής εκείνη την περίοδο ήταν αρχιμανδρίτης στο ναό του Αγίου Γεωργίου της ελληνικής παροικίας της Βιέννης, μια θέση που του έδινε κύρος και επιρροή ανάμεσα στους Έλληνες πάροικους της κεντρικής Ευρώπης. Η αλληλογραφία αυτή, που κατά ένα μεγάλο μέρος βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη των Μηλεών, αποτελεί την πιο αυθεντική καταγραφή των όσων σχετίζονται με τις μέρες αυτές και μας δίνει λεπτομερείς πληροφορίες για την ακριβή σειρά των γεγονότων. Έτσι για παράδειγμα γνωρίζουμε ότι ο Κωνσταντάς ξεκίνησε τις εργασίες ανέγερσης της Σχολής τον Μάρτιο του 1813, ενώ παράλληλα δίδασκε και στο σχολείο του παλαιού δασκάλου Άνθιμου και ότι αυτές οι εργασίες διήρκεσαν για περίπου δύο χρόνια. Επίσης ότι ο ίδιος φρόντισε να "προικίσει" τη Σχολή με ελαιώνα ικανό για την εξασφάλιση των μισθών των διδασκόντων σε αυτή. Μαθαίνουμε ακόμη ότι ο Γαζής αμέσως μόλις ενημερώνεται από τον Κωνσταντά ξεκινά μια "εκστρατεία" αναζήτησης χορηγών μεταξύ των ομογενών της κεντρικής Ευρώπης γι' αυτό και δημοσιεύει σχετική αγγελία για την σύσταση της σχολής στο περιοδικό που εκδίδει στη Βιέννη, τον Λόγιο Ερμή (1813). Επίσης συστηματικά εφοδιάζει τη σχολή με όργανα για τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών, χάρτες και βιβλία και ενισχύει οικονομικά τον Κωνσταντά. Τέλος ότι και οι δύο, μαζί με άλλους λογίους σε Αθήνα και Βιέννη, συστήνουν την "Φιλόμουσο Εταιρία" (1812) ένας από τους σκοπούς της οποίας ήταν και η δημιουργία πανεπιστημίου (ακαδημίας) στο Πήλιο -κάτι που δε στάθηκε δυνατό κυρίως λόγω της αρνητικής στάσης της Πύλης- και άλλα πολλά.
Αποτέλεσμα όλων αυτών των προσπαθειών ήταν η έναρξη της λειτουργίας της Μηλιώτικης Σχολής τον Αύγουστο του 1815. Προγενέστερο της έναρξης είναι, σύμφωνα με την ημερομηνία τουλάχιστον,  το συμφωνητικό της σχολής, το οποίο έχει ημερομηνία 1η Ιουλίου του 1814.

Η πρώτη σελίδα, "μουσαγέτες" καλούνται όσοι φέρνουν τις Μούσες και πάλι στην Ελλάδα, αυτός ο χαρακτηρισμός αποδίδεται από τους ιδρυτές της σχολής σε όσους συνεισφέρουν σε αυτή 50 ή και περισσότερους χρυσούς καισαρικούς Αυστρίας.

Η δεύτερη σελίδα ξεκινά με μια ευχή "τύχη αγαθή", και συνεχίζει: "Κατά το 1814 σωτήριον έτος εν μηνί Ιουλίου α΄. Γρηγόριος ιεροδιάκονος ο Κωνσταντάς και ο Άνθιμος αρχιμανδρίτης ο Γαζής, φιλογενεία κινηθέντες, απεφάσισαν να θεμελιώσωσι σχολείον τακτικόν εν τη πατρίδι αυτών Μηλιαίς, κατά το Πήλιον όρος, προς ανατροφήν και διδασκαλίαν των τέκνων των ομογενών και δη εις βεβαίωσην τουτου αφιέρωσαν εαυτούς εις αυτό,(...)δια την οικοδομία και τα λοιπά τούτου αναγκαία, ο μεν Γ.Κωνσταντάς κατάβαλεν εις μετρητά χρυσούς καισαρικούς πεντακοσίους. Ο δε Α.Γαζής ομοίως χρυσούς πεντακοσίους και άπασαν την βιβλιοθήκην αυτού. Έτι δε αφιέρωσεν εις αυτό και όλην την έκδοσιν του Ελληνικού λεξικού αυτού. Σημ. Μουσαγέται λέγονται όσοι των συνδρομητών συνεισφέρουσιν εις το υπέρ πατρίδος τούτο καλόν πεντήκοντα χρυσούς και επέκεινα, ως φιλοτιμούμενοι εισάξαι τας Μούσας πάλιν είς την Ελλάδα, οίτινες θεωρούμενοι και ως μέλη της σχολής λαμβάνουσι παρ' αυτής: ως δώρον ευλογίας ...(συνεχίζει παρακάτω)

...εν χρυσούν δακτύλιον, έχον εν αυτώ εκτετυπωμένον τον Ιπποκένταυρον το παράσημον της σχολής, με επιγραφήν έσωθεν ΜΟΥΣΑΓΕΤΩΝ ως εν τω όπισθεν χάρτη του Πηλίου όρους φαίνεται."

Η τρίτη σελίδα: "Καταγραφή των ονομάτων των συνδρομητών και Μουσαγετών της Μηλιώτικης κοινής του Γένους σχολής και μάλιστα των Θετταλών." Στη συνέχεια ακολουθεί καταγραφή των δωρητών και του ποσού που αφιερώνουν στη σχολή, ενδεικτικά: "Τω 1814 Μαΐου 16 αφιέρωσεν ο μακαρίτης Φίλιππος ΠαπαΣακελλαρίου εκ Σιστόβου χρυσούς Καισαρικούς της Αυστρίας δώδεκα ... 12. Τω αυτώ έτει Οκτωβρίου 15 αφιέρωσεν ο κυρ Νικόλαος Χρυσοχόου εκ Μακρινίτζης χρυσούς καισαρικούς εξήκοντα εξ ... 66". Ακολουθούν άλλες 19 εγγραφές με ευεργέτες από διάφορα μέρη όπως: Κυδωνίες, Φιλιππούπολη, Τύρναβος, Βιέννη, Μέ(τ)σοβο, Ιωάννινα, Χίος, Καστοριά, Μπιτόλια, Θεσσαλονίκη, Μπλάτζη, Μόναχο.

Η τέταρτη σελίδα, ενδεικτικά: "Τω 1816 Μαρτίου 15 αφιέρωσεν μακαρίτης Ιωάννης Καλούσιος ο διδάσκαλος εκ Τυρνάβου δέκα κομμάτια βιβλία παλαιών συγγραφέων οίον Θουκιδίδου, Ξενοφώντος κλπ. εν οις γεγραμμένον το Δώρον εις την Μηλιώτικην βιβλιοθήκην Ιωάννης Καλούσιος. Τω αυτώ έτει αφιέρωσε το εν Βιέννη παρεκκλήσιον των παρεπιδήμων Γραικών (χάρτινα φιορίνια 500) ήτοι χρυσούς ... 30. (...) Ο κύριος Στέριος Τριανταφύλλου εκ Μεσόβου φιορίνια 150 ... (χρυσούς) 9, Αναστάσιος Δουδούμης εξ Ιωαννίνων φιορ. 100 ... (χρυσούς) 6.

Η πέμπτη σελίδα: "Οι αδερφοί Ρίζου Ιωάννης και Βασίλειος εκ Θεσσαλονίκης φιορ. 200 ήτοι χρυσοί ... 12, Χαρίζανος Ζαχαρίου εκ Μπλάτζης φιορ. 100 ...(χρυσοί) 6, Μιχάλης Αδάμ Μάμμου φιορ. 40 ... (χρυσοί) 2 1/2, Ιωάννης Δημητρίου φιορ. 200 ...(χρυσοί) 12"

Η έκτη σελίδα: "Όσα λαμβάνει η Μηλιώτικη Σχολή από την εταιρείαν της οποίας το γραφείον αντί του κυρ Αλεξάνδρου Βασιλείου επέρασεν εις Μυνιχίαν εις τον κύριον Βάαδεν. Έλαβα δια του Μητροπολίτου κυρίου Ιγνατίου τω 1815 Απριλίου 24 εκ των εις τούτω το έτος συναχθέντων φλωρία 371 φιορίνια 36 κρ. 56"

Η τελευταία σελίδα: "Ετησίως προσφέρει ο εν Βιέννη ευγενέστατος κύριος Φρίες (Fries) χρυσούς 25, 1815 επλήρωσε, 1816 επλήρωσε."

Σημείωση: για αυτή την ανάρτηση χρησιμοποιήθηκαν ως πηγές: α) Το βιβλίο του Ρήγα Ν. Καμηλάρι "Γρηγορίου Κωνσταντά, βιογραφίαι-λόγοι-επιστολαί, μετά της περιγραφής των Μηλεών και της σχολής αυτών", και  β) το άρθρο του Βαγγέλη Σκουβαρά "Σελίδες από την ιστορία της Μηλιώτικης σχολής", Ηώς αριθμ.92-97, 1966.