Πάντα να γράφεις στο βιβλίο επισκεπτών... (#1)

Τι άραγε μπορεί να βρει κανείς σε ένα βιβλίο επισκεπτών εκτός από ονόματα και υπογραφές; 
Mα φυσικά πληροφορίες και μάλιστα μέσα από τα "ακριβοδίκαια"μάτια των επισκεπτών της που θαυμάζουν, πικραίνονται, συμβουλεύουν ή και ανησυχούν για την κατάσταση και το μέλλον της.  Επίσης, μπορεί να βρει συναισθηματικά φορτισμένες σημειώσεις σχετικά με τον ταραχώδη 20ο αιώνα: αναφορές στους βαλκανικούς πολέμους, την κατοχή και τις συμφορές που χτύπησαν τις Μηλιές στη διάρκειά της, τον εμφύλιο, το χτύπημα του Εγκέλαδου (1955) κ.ο.κ.!
Τα παλαιότερα βιβλία επισκεπτών της βιβλιοθήκης των Μηλεών είναι δύο. Το πρώτο καλύπτει τα έτη  1907-1911 και το δεύτερο καλύπτει μια περίοδο εξήντα ετών, από το 1911 μέχρι και το 1971! Το πρώτο βιβλίο, αν και παλαιότερο, δεν δίνει ιδιαίτερες πληροφορίες πέρα από ονόματα, καταγωγές και επαγγέλματα των επισκεπτών, παρόλα αυτά αν θέλετε να τσεκάρετε μήπως κάποιος πρόγονός σας είχε την τιμή να είναι από τους πρώτους "πιστοποιημένους" επισκέπτες της βιβλιοθήκης μπορείτε εδώ.

Εικόνα 1: Το πρώτο βιβλίο επισκεπτών της βιβλιοθήκης "αρχόμενον από Ιανουαρίου 1907".

Αντίθετα, το δεύτερο βιβλίο είναι περισσότερο γενναιόδωρο (εικόνες 2,3). Έτσι η πρώτη σελίδα μας πληροφορεί, ότι διευθυντής του σχολείου (στο οποίο βρίσκονταν και τα παλαιά βιβλία) ήταν ο Νικήτας Γκιντάκος, ο οποίος σημειώνει (εικ.3) ότι "επί των ημερών μου ετοποθετήθησαν τα βιβλία εντός θηκών αι οποίαι κατασκευάσθηκαν υπό της κοινότητος Μηλεών". Το σχολείο στεγαζόταν τότε στο κτήριο της Μηλιώτικης σχολής και κληρονόμησε από αυτή τα παλαιά βιβλία.

Εικόνα 2: Η πρώτη σελίδα του δεύτερου βιβλίου. Στο κάτω μέρος της σελίδας διαβάζουμε: "Εν Μηλέαις το θέρος του 1911, ο Σχολάρχης Μηλεών Νικήτας Γκιτάκος "

Εικόνα  3: Η δεύτερη σελίδα: η πρώτη εγγραφή είναι του Κων. Σ. Γούναρη με ημερομηνία 9 Ιουλίου 1911, διαβάζουμε τα εξής: "Πηλειορίτης πόθος μ'επτέρωσε προς τον σύδενδρον τούτον κόσμον εδώ. Η ακμή από την φύσιν επερνούσεν άλλοτε μέσα εκ τας αρτηρίας των ανδρών. Οι Αργοναύται, τι ευγενής της ρώμης δοκιμασία! Ο Χείρων, ο Κένταυρος, ποία υπερφυής της ψυχής διδασκαλία, σφυρηλατήσασα την ωραίαν δύναμιν του Αχιλλέως! Ω σεις Μηλιώται, και σεις διδάσκαλοι της Σχολής αυτής κρώσατε τα παλαιά αυτά βιβλία που εθησαύρισαν διά τους μεταγενεστέρους ο Κωνσταντάς κ΄ο Γαζής, εάν δεν κατωρθώσετε ν'αντλήσετε από αυτά την μέθοδον που κάνει ιστορικά πράγματα τους ωραίους μύθους του Πηλίου, εάν δεν μοχθήσετε να ιδήτε να σκιρτήση μέσα εις την ψυχήν των μαθητών σας ακμή παρόμοια μ'εκείνην της ελληνικής φύσεως που σας περιβάλλει".
Η δεύτερη εγγραφή είναι του Νικήτα Γκιτάκου με ημερομηνία 10 Ιουλίου 1911: "Υπηρέτησα ως σχολάρχης ενταύθα επί δύο έτη και δύο μήνες. Επί των ημερών μου ετοποθετήθηκαν τα βιβλία εντός θηκών αι οποίαι κατεσκευάσθησαν υπό της Κοινότητας Μηλεών".

Μία άλλη σημείωση που μου τράβηξε την προσοχή αναφέρεται στους βαλκανικούς πολέμους:

Εικόνα 4: Ζήσης Δ. Ζαρρόπουλος, "Ονπερ η παλαίμαχος των Μηλεών σχολή έσπειρε σπόρον από εκαντοταετηρίδος και πλέον, τούτον δια πολεμικών θριάμβων έδρεψαν οι μεταγενέστεροι κατά τον ένδοξον πόλεμον του 1912-13. Μηλέαι 29 Απριλίου 1913"

Στη συνέχεια η κατάσταση των βιβλίων, αλλά και του δημοτικού σχολείου φαίνεται να χειροτερεύει γεγονός που μαρτυρείται συχνά στις γραμμές των επισκεπτών (εικόνες 5&6):

Εικόνα 5: Κωνστ. Νικολαΐδης πρόσφυξ εκ Σμύρνης της Μικράς Ασίας, γραμματέας του εν Βόλω Γαλλικού Προξενείου, 3 Νοεμβρίου 1916. "Είναι κρίμα τοιαύτη βιβλιοθήκη να μένη τόσον παραμελημένη. Ευχής έργον θα ήτο δια της χρηματικής προσφοράς των ξένων να ανεγερθή κτήριον ιδιαίτερον εκ ο να φυλάσσωνται τα πολύτιμα ταύτα βιβλία."

Εικόνα 6: Ν.Σ Τσιμόπουλος, Επιθεωρητής των Θεσσαλικών σιδηροδρόμων, Μάϊος 1923. "Εύχομαι να διαφυλαχθεί η πολύτιμος βιβλιοθήκη του αειμνήστου Ανθίμου Γαζή παρ΄ ειδικής εκ Μηλιωτών επιτροπής (επραγματοποιήθη το 1928)"

Η επόμενη εγγραφή (εικ. 7) ανήκει στον κ. Ιγγλέση Σωτήρη, καθηγητή στην Αθήνα, αναφέρεται στην επικείμενη μεταφορά των βιβλίων από το ακατάλληλο και μισοερειπωμένο κτήριο της Μηλιώτικης σχολής στο νέο κτίριο που ανεγέρθηκε το 1928. Το νέο αυτό κτίριο κτίστηκε με δαπάνη της Κρυσταλλίας Οικονομάκη, μιας εύπορης μηλιώτισσας της Αιγύπτου. Η επιβίωση των βιβλίων οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στην προσφορά της, όχι μόνο γιατί τα "ανακούφισε" από υγρασία και αδιαφορία δεκαετιών, αλλά και γιατί κατά απίστευτη και ευτυχή τύχη, το νέο αυτό κτίριο ήταν ένα από τα ελάχιστα που δεν πυρπολήθηκαν από τους Γερμανούς στην κατοχή!   

Εικόνα 7: Σωτήριος Π. Ιγγλέσης δ.φ καθηγητής εν Αθήναις τη 23-8-27. "Με συγκίνησιν άμα και θαυμασμόν εξετάζω επιτροχάδην τα σπανιότατα κ΄πολυτιμότατα τούτα βιβλία και εύχομαι ολοψύχως όπως το ταχύτερον στεγασθούν εις το νέον οίκημα της βιβλιοθήκης προς ασφαλεστέραν συντήρησίν των, αφού καταλλήλως ταξινομηθούν επ΄αγαθώ της ελληνικής επιστήμης. Η ιστορική αυτή βιβλιοθήκη είναι ομολογουμένως εθνικόν κειμήλιον ανυπολόγιστου αξίας, το οποίον είναι άξιον καλυτέρας τύχης"

Οι επόμενες δύο εγγραφές εκφράζουν αισθήματα χαράς για τη διάσωση των βιβλίων και ευγνωμοσύνης προς το πρόσωπο της κ. Οικονομάκη. Ειδικά η εγγραφή του κ. Ν. Τσιμόπουλου (εικ. 8) είναι πολύ ενδιαφέρουσα γιατί παρέχει μια μαρτυρία της κατάστασης στην οποία είχαν περιπέσει τα βιβλία κατά το 1923 - όταν είχε ξαναεπισκεφτεί το χώρο: τα βιβλία "σωρηδόν στο δάπεδον και υπόγειον του παλαιού σχολείου".

Εικόνα 8: Νικ. Τσιμόπουλος. Επιθεωρητής σιδηροδρόμων. 14 Οκτωβρίου 1938. "Χαίρω βλέπων πραγματοποιηθείσαν την ευχή μου της 11 Οκτωβρίου 1924, την εγγεγραμμένην εν τω παρόντι, της ανεγέρσεως της παρούσης βιβλιοθήκης και της διάσωσης του πλούτου, του εθνικού αυτής, εκ της βεβαίας καταστροφής, ήσαν "σωρηδόν" εις το δάπεδον και υπόγειον του παλαιού σχολείου. Εύγε εις την Μεγάλην Δωρήτρια την Κυρίαν Κρυσταλλίαν Οικονομίδου."

Εικόνα 9: Σοφία Παπουλάκη, Διευθύντρια Οικοκυρικής Σχολής Ζαγοράς. "Μηλιώτες ενδιαφερθήτε! Μεσ΄το καλό χωριό σας βρίσκεται ένας θησαυρός ανεκτίμητος, ένας πλούτος πολύτιμος! Την ευγενικήν χειρονομίαν της φιλοπάτριδος κυρίας Οικονομάκη συνεχισθήτω", και από κάτω ως απάντηση: "Εκτελέσαμε κατά γράμμα την ανωτέρω υπόδειξιν με περισσότερον ζήλον κ΄ενδιαφέρον ίνα αναδείξωμεν το ζηλευτό χωριό μας ότι πράγματι είναι πάντα πηγή πνευματική κ΄ προόδου" Αποστόλης Ευσταθίου, τράπεζα "Ένωσις Θεσ/κης" 25/8/36

Η επόμενη ανάρτηση ανήκει στον Θεοδόση Σπεράντζα (1888-1979), Μεγά Λογοθέτη της Εκκλησίας της Ελλάδος, συγγραφέα και ποιητή. Στην εγγραφή του παροτρύνει για τη δημιουργία λαογραφικού μουσείου, το οποίο θα συμπληρώνει τη νέα βιβλιοθήκη του χωριού, πράγμα που τελικά έγινε πραγματικότητα το 1982 με την δημιουργία του "Μουσείου Μηλεών Πηλίου" . Με την ευκαιρία να σημειώσουμε ότι ο Θ. Σπεράντζας μελέτησε την ιστορία των Μηλεών και έφερε στο φώς για πρώτη φορά τα χειρόγραφα του Αργύρη Φιλλιπίδη, δημογέροντα των Μηλεών και αδερφού του Δανιήλ Φιλλιπίδη, "Μερική Γεωγραφία" και  "Βιβλίο Ηθικόν", εκδίδοντάς τα σε βιβλίο το 1978.

Εικόνα 10:  Θεοδ. Κ. Σπεράντσας, τ. Βασιλικός επίτροπος παρά τη Εκκλησία της Ελλάδος. "Η βιβλιοθήκη τιμώσα την πνευματικότητα κ΄ το ευλαβές προς την παράδοσιν πνεύμα των Μηλιωτών θα έπρεπε να συμπληρωθεί δια της ιδρύσεως εις τη παράπλευρα αίθουσα, ενός λαογραφικού Μουσείου μες το οποίον να συγκεντρωθώσι ενδυμασίαι, σκεύη κ΄ κάθετι σχετιζόμενον με των ζωών του ενδόξου παρελθόντος."

Με την τελευταία εγγραφή του Θεοδόση Σπεράντζα φτάσαμε επιτροχάδην στις αρχές της δεκαετίας του '40. Ελπίζω να βρήκατε ενδιαφέρουσα αυτή τη "βουτιά" στο πρόσφατο παρελθόν της βιβλιοθήκης. Η επόμενη ανάρτηση θα αφορά τα χρόνια από το 1940 έως και το 1971.